شب

روز

دنیز

درناز

باراد

هلنا

تازه های آلتون

نورپردازی راهرو، پله و خروج اضطراری: الزامات استاندارد Lux، Uniformity و باتری داخلی

اشتراک گذاری

مقدمه: نورپردازی مسیرهای عبور؛ تضمین ایمنی و هدایت در پروژه‌های سازمانی

راهروها، پلکان و مسیرهای خروج اضطراری، شریان‌های حیاتی هر ساختمان، اعم از اداری، تجاری، درمانی یا اقامتی هستند. نورپردازی این فضاها صرفاً برای زیبایی نیست؛ بلکه مستقیماً با ایمنی، جهت‌یابی سریع و تخلیه امن ساکنین در شرایط عادی و بحرانی مرتبط است. در مسیرهای عبور، یک اشتباه طراحی کوچک می‌تواند منجر به سقوط یا هرج و مرج در زمان اضطرار شود.

آلتون رای (Altonray) به عنوان تولیدکننده پیشرو راهکارهای روشنایی LED سازمانی در ایران، با تکیه بر استانداردهای ایمنی بین‌المللی (به‌ویژه EN 12464-1 برای نورپردازی عادی و EN 1838 برای نورپردازی اضطراری)، این راهنمای تخصصی را برای پوشش گپ‌های فنی موجود تدوین کرده است. هدف ما تضمین این است که هر قدم در ساختمان شما، تحت پوشش نوری ایمن و قابل اعتماد باشد.

این مقاله، به عنوان یک کلاستر حیاتی در حوزه نورپردازی نهادهای عمومی و زیرساخت، به طور فنی بر الزامات شدت نور، یکنواختی، و مهم‌تر از همه، سیستم‌های برق اضطراری متمرکز است.

مطالعه این مقاله، مکمل دانش شما در خصوص الزامات نورپردازی در مقیاس سازمانی است که در مقاله ستون اصلی زیر تشریح شده است:

راهنمای جامع نورپردازی نهادهای عمومی و سازمانی: الزامات بهداشتی، آموزشی و ایمنی

بخش ۱: نورپردازی عادی راهرو و پله (Lux و Uniformity)

نورپردازی مسیرهای عبور باید تعادلی بین تأمین روشنایی کافی و جلوگیری از مصرف بی‌رویه انرژی ایجاد کند.

۱-۱. استاندارد Lux مورد نیاز برای راهروها و پلکان

در حالی که فضاهای کاری نیاز به ۵۰۰ Lux دارند، مسیرهای عبور به شدت نور کمتری برای جهت‌یابی نیاز دارند.

فضا	هدف اصلی	Lux استاندارد (حداقل متوسط)	ملاحظات فنی
راهروهای اداری، خوابگاهی و عمومی	عبور و مرور، جهت‌یابی	۱۰۰ Lux	حفظ هوشیاری و امنیت بصری.
پلکان و پاگردها	تشخیص اختلاف سطح و موانع	۱۵۰ Lux	نیاز به Lux بالاتر برای تأکید بر لبه پله‌ها.
راهروهای اضطراری و غیرفعال	صرفاً عبور	۵۰ Lux	در شرایطی که راهرو فعال نباشد و فقط به عنوان مسیر دسترسی عمل کند.

۱-۲. اهمیت حیاتی Uniformity (یکنواختی) در پلکان

مهم‌ترین چالش فنی در نورپردازی پلکان، تأمین یکنواختی روشنایی (Uniformity) است. Uniformity ضعیف منجر به ایجاد سایه‌های تند و تضادهای نوری شدید روی پله‌ها می‌شود که چشم را فریب داده و عامل اصلی سقوط و حوادث است.

\text{Uniformity} (\text{U0}) = \frac{\text{Lux}_{\text{Minimum}}}{\text{Lux}_{\text{Average}}}

الزام فنی: Uniformity (U0) بر روی پلکان باید حداقل ۰.۴ باشد و نورپردازی باید به گونه‌ای باشد که لبه‌های عمودی و افقی پله‌ها به وضوح مشخص شوند. استفاده از چراغ‌های دیواری یا چراغ‌های با اپتیک نامتقارن (Asymmetric Optic) برای “شستشوی” پله‌ها توصیه می‌شود.

۱-۳. کنترل خیرگی (UGR) در راهروها

اگرچه $\text{UGR}$ کمتر از ۱۹ مختص فضاهای کاری است، اما حتی در راهروها نیز چراغ‌های با خیرگی بالا (UGR > 25) می‌توانند آزاردهنده باشند. آلتون رای توصیه می‌کند که در راهروهای طولانی، از چراغ‌های خطی با دیفیوزرهای نرم استفاده شود تا چشم در حین حرکت دچار خیرگی افقی نشود.

بخش ۲: سیستم نورپردازی خروج و ایمنی اضطراری (EN 1838)

نورپردازی اضطراری به نورپردازی‌ای گفته می‌شود که در صورت قطع برق، برای مدت مشخصی به طور خودکار روشن می‌ماند تا امکان تخلیه امن ساختمان فراهم شود. استاندارد EN 1838 مرجع اصلی طراحی این سیستم‌ها است.

۲-۱. تعریف انواع نور اضطراری

نوع سیستم	تعریف فنی	کاربرد
Escape Lighting (روشنایی مسیر فرار)	نورپردازی لازم برای تشخیص موانع، تغییر جهت‌ها و علامت‌های خروج تا نقطه امن.	راهروهای اصلی، خروجی‌ها، پلکان، فضاهای پرخطر.
Anti-Panic Lighting (روشنایی ضد وحشت)	نورپردازی برای کاهش وحشت در فضاهای بزرگ (مانند سالن‌ها، لابی‌ها) و هدایت افراد به سمت مسیرهای فرار.	لابی‌های بزرگ، سالن‌های اجتماعات، فضاهای باز اداری.
High Risk Task Lighting (روشنایی وظیفه پرخطر)	تأمین روشنایی کافی برای خاموش کردن فرآیندهای پرخطر قبل از تخلیه.	اتاق‌های ژنراتور، اتاق کنترل بیمارستان‌ها، اتاق‌های عملیات صنعتی.

۲-۲. استانداردهای Lux در شرایط اضطراری

در شرایط اضطراری، هدف صرفاً بقا و جهت‌یابی است، نه فعالیت عادی. بنابراین، Lux مورد نیاز بسیار پایین است:

مسیرهای فرار (راهروها و پله‌ها): حداقل ۱ Lux در خط مرکزی مسیر فرار، با حداقل ۰.۵ Lux در فضای باز کناری، برای جلوگیری از سایه‌های عمیق.
روشنایی ضد وحشت (Anti-Panic): حداقل ۰.۵ Lux در سطح زمین.
زمان عملکرد: سیستم باید بتواند این سطح نور را برای حداقل ۱ تا ۳ ساعت (بسته به نوع کاربری ساختمان) تأمین کند.

۲-۳. طراحی باتری داخلی (Emergency Kit)

آلتون رای برای تجهیزات اضطراری از دو روش استفاده می‌کند:

Non-Maintained (غیرفعال): چراغ در شرایط عادی خاموش است و تنها در صورت قطع برق، با استفاده از باتری داخلی (Emergency Kit) روشن می‌شود. مناسب برای راهروهایی که در شب نیازی به نور ندارند.
Maintained (فعال): چراغ در شرایط عادی هم روشن است. با قطع برق، سیستم به طور خودکار به منبع باتری داخلی سوئیچ می‌کند. مناسب برای مسیرهایی که همیشه باید روشن باشند (مانند علائم خروج، اتاق‌های کنترل و برخی راهروهای بیمارستانی).

اهمیت فنی باتری: کیفیت باتری (معمولاً لیتیوم یا نیکل کادمیوم) و ماژول شارژ آن بسیار مهم است تا اطمینان حاصل شود که پس از قطع برق، نور ۱ Lux را به مدت تعیین شده (مثلاً ۳ ساعت) به طور مداوم تأمین می‌کند.

بخش ۳: انتخاب سخت‌افزار مقاوم (IP/IK) و اپتیک تخصصی

به دلیل کاربری عمومی و احتمال بالای آسیب، تجهیزات روشنایی مسیرهای عبور باید از نظر ساختاری و فنی مقاوم باشند.

۳-۱. مقاومت مکانیکی (IK Rating) برای پلکان و خروج

پلکان‌ها، به دلیل جابه‌جایی‌های سنگین و احتمال آسیب‌های تصادفی، نیازمند IK بالا هستند. استفاده از چراغ‌های مقاومتی با حداقل IK08 در راه‌پله‌ها و فضاهای تردد شدید، هزینه نگهداری را به شدت کاهش می‌دهد.

۳-۲. اپتیک تخصصی برای توزیع نور راهرو

برای نورپردازی راهروهای بلند، به جای استفاده از چراغ‌های با توزیع گسترده (Wide Beam)، از اپتیک‌های بیضوی (Elliptical Optic) یا اپتیک نامتقارن (Asymmetric Optic) استفاده می‌شود.

مزیت فنی: این اپتیک‌ها، نور را به جای پخش در تمام جهات، به صورت خطی در طول راهرو پخش می‌کنند، در نتیجه، هم یکنواختی (Uniformity) بهتری در مسیر به دست می‌آید و هم مصرف انرژی بهینه می‌شود.

۳-۳. اهمیت IP برای فضاهای خارجی و رطوبتی

در فضاهای عبور و مرور خارجی (مانند بالکن‌ها، راهروهای باز، ورودی‌های پارکینگ) و همچنین فضاهای مرطوب داخلی، چراغ‌های IP65 (مقاوم در برابر واترجت و گرد و غبار) یا IP66 (مقاومت بالا) برای جلوگیری از نفوذ عوامل محیطی و حفظ عمر سیستم، ضروری هستند.

بخش ۴: مدیریت هوشمند و کاهش هزینه کل مالکیت (TCO)

با توجه به اینکه راهروها بزرگترین مساحت یک ساختمان را شامل می‌شوند، بهینه‌سازی مصرف انرژی در این فضاها، بزرگترین صرفه‌جویی را در پی دارد.

۴-۱. سنسورهای حضور (Occupancy Sensors) و Step Dimming

در بسیاری از ساعات شبانه‌روز، راهروها خالی از سکنه هستند. استفاده از سنسورهای مایکروویو یا PIR در چراغ‌های راهرو و پله، یک راه‌حل اقتصادی است:

حالت خاموش/روشن: چراغ‌ها در صورت عدم حضور افراد خاموش می‌شوند.
Step Dimming: چراغ‌ها در حالت آماده‌باش (مثلاً ۲۰٪ لومن) باقی می‌مانند و به محض تشخیص حرکت، به ۱۰۰٪ لومن می‌رسند. این تکنیک، بالاترین صرفه‌جویی انرژی (تا ۶۰٪) را در طول شبانه روز به ارمغان می‌آورد و پوشش‌دهنده کلمه کلیدی “صرفه‌جویی انرژی” است.

۴-۲. راهکارهای فنی پیشرفته برای ایمنی و پایداری

تعهد آلتون رای به پروژه‌های سازمانی، شامل پوشش‌دهی دقیق نیازهای فنی و ایمنی است که مستقیماً بر دوام و عملکرد سیستم تأثیر می‌گذارد:

حوزه تخصصی	نیاز فنی (Requirement)	راهکار فنی و محصولات آلتون رای
مقاومت فیزیکی	High Impact Lighting (روشنایی مقاوم در برابر ضربه)	استفاده از چراغ‌های با درجه حفاظت IK08 تا IK10 که برای مقاومت در برابر ضربات مکانیکی در مناطق پرریسک (مانند راه‌روها و پارکینگ‌ها) طراحی شده‌اند.
ایمنی و ضد خرابکاری	Anti-Vandal Lighting (نورپردازی ضد خرابکاری)	طراحی محصولاتی با بدنه آلومینیومی مستحکم و پوشش پلی‌کربنات مقاوم، همراه با سیستم پیچ‌های ایمنی (Security Screws) برای جلوگیری از دستکاری و تخریب عمدی غیرمجاز.
تداوم عملکرد	نور اضطراری	تجهیز چراغ‌های اصلی در مسیرهای خروج، راه‌روها و پلکان، به ماژول باتری اضطراری داخلی (Emergency Kit) برای تأمین روشنایی استاندارد حداقل ۳ ساعت پس از قطع برق، مطابق با استانداردهای ایمنی.
بهره‌وری انرژی	Daylight Harvesting (استفاده از نور روز)	نصب سنسورهای فوتوالکتریک در راهروهای دارای پنجره برای اندازه‌گیری سطح نور طبیعی و دیم کردن خودکار نور مصنوعی در پاسخ به نور خورشید، جهت کاهش حداکثری مصرف انرژی.
ارگونومی بصری	Flicker Free Lighting (روشنایی بدون سوسو زدن)	استفاده از درایورهای Constant Current با کیفیت بالا، که تضمین می‌کنند خروجی نور در تمام سطوح دیمینگ ثابت مانده و هیچ‌گونه سوسو زدن (Flicker) آزاردهنده برای چشم وجود نداشته باشد.

بخش ۵: سوالات متداول تخصصی (FAQ) راهرو، پله و اضطراری

۱. حداقل Lux مورد نیاز برای یک راهروی عمومی اداری و پلکان چقدر است؟

پاسخ: حداقل Lux استاندارد برای راهروهای عمومی ۱۰۰ Lux است. برای پلکان، به دلیل ضرورت تشخیص اختلاف سطح، این مقدار تا ۱۵۰ Lux افزایش می‌یابد.

۲. چرا Uniformity (یکنواختی) در نورپردازی پلکان از Lux مهم‌تر است؟

پاسخ: Uniformity بالا تضمین می‌کند که هیچ سایه عمیق یا تضاد نوری شدیدی روی پله‌ها ایجاد نشود. سایه‌های نامناسب باعث خطای دید، تشخیص نادرست عمق پله و در نتیجه، افزایش خطر سقوط می‌شود.

۳. استاندارد Lux مورد نیاز برای روشنایی مسیر فرار اضطراری (Escape Route) چقدر است؟

پاسخ: طبق استاندارد EN 1838، حداقل Lux باید ۱ Lux در خط مرکزی مسیر فرار باشد. این سطح نور باید به مدت حداقل ۱ تا ۳ ساعت (بسته به نوع ساختمان) با استفاده از باتری داخلی تأمین شود.

۴. در چراغ‌های اضطراری، تفاوت بین Maintained و Non-Maintained چیست؟

پاسخ: Maintained (فعال): چراغ در شرایط عادی برق شهر روشن است و در زمان قطع برق به باتری سوئیچ می‌کند. Non-Maintained (غیرفعال): چراغ در شرایط عادی خاموش است و فقط در زمان قطع برق روشن می‌شود.

۵. باتری اضطراری داخلی چراغ باید چند ساعت شارژدهی داشته باشد؟

پاسخ: برای اکثر ساختمان‌های عمومی، اداری و اقامتی، استاندارد رایج شارژدهی ۳ ساعت است تا زمان کافی برای تخلیه امن ساختمان فراهم شود. این امر مستلزم ظرفیت بالای باتری و درایورهای LED کم‌مصرف است.

۶. چرا برای نورپردازی راهرو از سنسورهای حضور استفاده می‌شود؟

پاسخ: راهروها در ساعات زیادی خالی از سکنه هستند. استفاده از سنسورها (به ویژه سنسورهای مایکروویو) به همراه تکنیک Step Dimming، مصرف انرژی را به شدت کاهش داده و TCO (هزینه کل مالکیت) را در بلندمدت کم می‌کند.

۷. چرا چراغ‌های راه‌پله‌ها باید دارای IK Rating بالا (مانند IK08) باشند؟

پاسخ: به دلیل احتمال ضربات فیزیکی ناشی از جابه‌جایی وسایل، برخورد افراد یا آسیب‌های عمدی. IK08 یا IK10 مقاومت لازم را در برابر تخریب فراهم کرده و نیاز به تعمیرات مکرر را حذف می‌کند.

۸. استفاده از چه نوع اپتیکی برای نورپردازی راهروهای بلند توصیه می‌شود؟

پاسخ: استفاده از اپتیک‌های بیضوی (Elliptical) یا اپتیک نامتقارن (Asymmetric) توصیه می‌شود، زیرا نور را به صورت متمرکز در طول مسیر هدایت کرده و یکنواختی را با تعداد چراغ کمتر، افزایش می‌دهد.

۹. آیا نورپردازی راهرو باید دارای UGR پایین باشد؟

پاسخ: اگرچه به اندازه دفاتر کاری حساس نیست، اما در راهروهای طولانی، استفاده از چراغ‌های با UGR بالاتر از ۲۵ می‌تواند آزار بصری ایجاد کند. پنل‌ها و چراغ‌های خطی آلتون رای برای راهروها با توزیع نرم نور طراحی شده‌اند تا از خیرگی جلوگیری شود.

۱۰. بهترین مکان برای نصب چراغ‌های خروج اضطراری چیست؟

پاسخ: علائم خروج باید به وضوح بالای هر درب خروجی اضطراری نصب شوند. چراغ‌های نشانگر مسیر (Escape Route Lights) باید در تمام تغییر جهت‌ها، تقاطع‌ها، نزدیک پله‌ها و کنار تجهیزات آتش‌نشانی نصب شوند تا مسیر فرار بدون ابهام مشخص باشد.

جمع‌بندی

نورپردازی راهرو، پله و خروج اضطراری، اصلی‌ترین جنبه نورپردازی ایمنی در هر پروژه‌ای است. عدم انطباق با استانداردهای $\text{Lux}$ و $\text{Uniformity}$ در مسیرهای عبور، و کوتاهی در سیستم‌های $\text{Emergency Lighting}$ (مانند زمان شارژدهی باتری) می‌تواند ریسک عملیاتی مجموعه شما را به طور جدی افزایش دهد.

آلتون رای: متخصص تجهیز مسیرهای ایمنی با دوام و استاندارد.

ما به عنوان کارخانه پیشرو روشنایی LED در ایران، با دانش تخصصی استاندارد EN 1838، طیف کاملی از چراغ‌های IP/IK بالا، سیستم‌های هوشمند Step Dimming و چراغ‌های اضطراری با باتری داخلی ۳ ساعته را برای تضمین بالاترین سطح ایمنی و کمترین هزینه نگهداری، طراحی و تولید می‌کنیم.

برای مشاوره فنی و طراحی سیستم نورپردازی راهرو و خروج اضطراری پروژه خود با بالاترین استانداردهای ایمنی و بهره‌وری، همین امروز با کارشناسان آلتون رای تماس بگیرید.