نورپردازی معابر و خیابان‌ها، ستون فقرات ایمنی شهری و امنیت عمومی است. این بخش از زیرساخت‌های حیاتی، نیازمند طراحی دقیق مهندسی است تا اطمینان حاصل شود که رانندگان، عابران پیاده و محیط شهری، به طور موثر و کارآمد روشن می‌شوند. در این حوزه، انتخاب چراغ‌های LED Street Light با مشخصات فنی دقیق، نه تنها مصرف انرژی را کاهش می‌دهد، بلکه به طور مستقیم بر کاهش تصادفات و افزایش کیفیت زندگی شهری تأثیر می‌گذارد.
این مقاله یک راهنمای فنی و عمیق برای مهندسین، شهرداری‌ها و پیمانکاران عمرانی است. برای درک الزامات گسترده‌تر روشنایی صنعتی و زیرساخت، می‌توانید به مقاله مراجعه کنید: [ راهنمای جامع نورپردازی صنایع سنگین و زیرساخت: الزامات IP، IK و محیط‌های پرخطر]
۱. کلاس‌های روشنایی شهری: استانداردسازی ایمنی (CIE & IESNA)
طراحی نورپردازی معابر باید بر اساس نوع کاربری، حجم ترافیک، و سرعت مجاز انجام شود. استانداردسازی این طراحی‌ها اغلب از مراجع بین‌المللی مانند CIE (کمیسیون بین‌المللی روشنایی) و IESNA (انجمن مهندسی روشنایی آمریکای شمالی) پیروی می‌کند. این استانداردها، معابر را به سه دسته اصلی تقسیم می‌کنند:
۱.۱. کلاس‌های M (Motorized Traffic Areas): بزرگراه‌ها و شریان‌های اصلی
این کلاس‌ها برای معابری با ترافیک خودرویی بالا و سرعت مجاز زیاد طراحی شده‌اند (مانند بزرگراه‌ها، اتوبان‌ها و خیابان‌های شریانی درجه ۱).
-
هدف: تأمین دید کافی و سریع برای رانندگان در سرعت‌های بالا.
-
پارامتر اصلی اندازه‌گیری: Luminance (درخشندگی آسفالت، بر حسب $cd/m^2$).
-
الزامات: نیاز به بالاترین میزان یکنواختی (Uniformity) برای جلوگیری از “لکه‌های تاریک” که می‌توانند دید راننده را در سرعت بالا مختل کنند.
۱.۲. کلاس‌های C (Conflict Areas): خیابان‌های مرکزی و تجاری
این کلاس‌ها برای مناطق شهری با ترافیک مختلط (خودرو، عابر پیاده، دوچرخه) و تقاطع‌های پرتراکم طراحی شده‌اند (مانند خیابان‌های اصلی شهر، مناطق تجاری و تقاطع‌ها).
-
هدف: تأکید بر تشخیص عابران پیاده و موانع کناری جاده.
-
پارامتر اصلی اندازه‌گیری: Lux (شدت روشنایی، بر حسب $Lux$) در سطح پیاده‌رو.
-
الزامات: نیاز به CRI بالاتر (معمولاً $> 70$) برای تشخیص بهتر رنگ‌ها و چهره‌ها (امنیت).
۱.۳. کلاس‌های P (Pedestrian and Supplementary Areas): کوچه‌ها و پیاده‌روها
این کلاس‌ها برای معابر فرعی، کوچه‌ها، پیاده‌روها و مناطق مسکونی با سرعت ترافیک پایین طراحی شده‌اند.
-
هدف: تأمین امنیت عابر پیاده، تشخیص موانع روی سطح و آرامش بصری.
-
پارامتر اصلی اندازه‌گیری: Lux در سطح معبر و پیاده‌رو.
-
الزامات: کنترل خیرگی (Glare) برای عابران و استفاده از دمای رنگ گرم‌تر (حدود ۳۰۰۰K تا ۴۰۰۰K) برای ایجاد حس آرامش در مناطق مسکونی.
۲. Optic تخصصی: مهندسی توزیع نور
در چراغ‌های خیابانی LED، مهم‌ترین تمایز در کیفیت، در بخش Optic (لنز و توزیع نور) است. برخلاف نورافکن‌های عمومی، چراغ خیابانی باید نور را به صورت کنترل‌شده و هدفمند در یک الگوی مستطیلی و در طول جاده توزیع کند.
۲.۱. انواع توزیع نوری (IESNA Types)
اپتیک‌های خیابانی بر اساس استانداردهای IESNA طبقه‌بندی می‌شوند که نحوه پخش نور در عرض جاده را مشخص می‌کند:
| Type (نوع) | شرح توزیع | کاربرد رایج |
| Type II | توزیع عرضی متوسط و پرتاب بلند | خیابان‌های اصلی دو بانده که تیر چراغ در یک سمت قرار دارد. |
| Type III | توزیع عرضی گسترده‌تر | خیابان‌های عریض‌تر یا شریان‌هایی که نیاز به پوشش بیشتر در عرض جاده دارند. |
| Type IV | توزیع باریک و متمرکز به جلو | نصب بر روی دیوارها یا ستون‌های نزدیک به کناره جاده، جهت تمرکز نور روی مسیر. |
نکته تخصصی: انتخاب نوع اپتیک باید به دقت با عرض جاده، ارتفاع تیر و فاصله نصب هماهنگ شود تا Uniformity (یکنواختی) بهینه حاصل شده و از هدررفت نور به مناطق غیرضروری (مثل سقف خانه‌ها) جلوگیری شود.
۲.۲. Uniformity (یکنواختی) و Glare (خیرگی)
-
یکنواختی (U0): یکی از مهم‌ترین پارامترها در کلاس M است. یکنواختی خوب از پدیده‌ای به نام “اثر میدان تاریک و روشن” جلوگیری می‌کند که چشم راننده را در تطبیق دچار مشکل کرده و منجر به حوادث می‌شود. برای بزرگراه‌ها، $U0$ (یکنواختی کلی) باید حداقل $0.4$ باشد.
-
کنترل خیرگی (Glare): نور نباید مستقیماً به چشم راننده بتابد. طراحی کاسه چراغ و موقعیت نصب LEDها باید به گونه‌ای باشد که TI (Threshold Increment) (شاخص افزایش آستانه دید) را پایین نگه دارد تا خیرگی آزاردهنده ایجاد نشود.
۳. استانداردهای دوام و حفاظت (IP66 و IK08)
چراغ‌های خیابانی در خط مقدم جبهه مقاومت در برابر شرایط محیطی قرار دارند. عملکرد در تمام طول سال، در برابر باران، برف، گرد و غبار، دمای بالا و خرابکاری، نیازمند بالاترین سطح حفاظت است.
۳.۱. IP66: مقاومت مطلق در برابر محیط
در حوزه نورپردازی معابر، استاندارد حفاظت باید حداقل IP66 باشد:
-
IP6X (مقاومت کامل در برابر گرد و غبار): عدم نفوذ گرد و غبار به داخل محفظه حیاتی است، چرا که ذرات می‌توانند بر روی چیپ‌ها رسوب کرده، باعث افزایش دما و کاهش بازدهی (Lumen Output) شوند.
-
IPX6 (مقاومت در برابر جت‌های آب قوی): مقاومت در برابر باران شدید، پاشش آب ناشی از ترافیک یا شستشو با فشار کم. این اطمینان می‌دهد که حتی در شرایط سیل‌آسا نیز قطعات الکترونیکی حساس (درایور و LED) محافظت می‌شوند.
۳.۲. IK08: مقاومت در برابر خرابکاری و تصادف
IK Rating (مقاومت در برابر ضربه) برای چراغ‌های معابر نیز مهم است. معمولاً درجه IK08 برای چراغ‌های خیابانی مورد نیاز است.
-
این درجه حفاظتی، چراغ را در برابر ضربات فیزیکی عمدی (مانند پرتاب سنگ) یا آسیب‌های تصادفی ناشی از برخورد جزئی با تجهیزات نگهداری (مانند کامیون‌های خدمات) محافظت می‌کند و هزینه تعمیر و تعویض را به حداقل می‌رساند.
۴. کنترل هوشمند و صرفه‌جویی انرژی
چراغ‌های خیابانی بین ۱۱ تا ۱۲ ساعت در روز و ۳۶۵ روز در سال کار می‌کنند و بخش عظیمی از مصرف برق شهری را به خود اختصاص می‌دهند. سیستم‌های هوشمند LED می‌توانند این هزینه را به شدت کاهش دهند.
۴.۱. دیمرینگ و پروفایل‌های نوری (Dimming Profiles)
امکان تنظیم روشنایی بر اساس ساعات شبانه:
-
پروفایل شب: تنظیم چراغ بر روی ۱۰۰% توان در ساعات اولیه (تا ۱۲ شب).
-
پروفایل نیمه شب: کاهش شدت نور به ۶۰% یا ۷۰% در ساعات کم تردد (۱۲ شب تا ۴ صبح).
-
پروفایل سحر: بازگشت به ۱۰۰% در ساعات بامدادی (قبل از طلوع آفتاب).
۴.۲. مدیریت مرکزی و Remote Control
چراغ‌های LED مدرن، مجهز به پورت‌های استاندارد (مانند NEMA یا Zhaga) هستند که امکان اتصال ماژول‌های کنترلی برای مدیریت از راه دور (Remote Monitoring and Control) را فراهم می‌کنند. این امر امکان‌پذیر است که شهرداری‌ها وضعیت هر چراغ (مصرف، دما، خرابی) را به صورت لحظه‌ای رصد کرده و در صورت نیاز، پروفایل‌های نوری را از راه دور تغییر دهند.
۵. جدول تخصصی کلاس‌های روشنایی M، C، P
این جدول، حداقل الزامات استاندارد روشنایی را بر اساس نوع معبر و کاربری ارائه می‌دهد (مقادیر بر اساس استانداردهای متداول و CIE هستند).
| کلاس روشنایی | نوع معبر | پارامتر اندازه‌گیری | مقدار حداقل Lux/Luminance | Uniformity (U0) مورد نیاز |
| M1 | بزرگراه اصلی، سرعت بالا | Luminance ($cd/m^2$) | ۲.۰ | $\geq 0.50$ |
| M3 | شریان اصلی شهری، سرعت متوسط | Luminance ($cd/m^2$) | ۱.۰ | $\geq 0.40$ |
| M5 | خیابان جمع‌کننده، ترافیک متوسط | Luminance ($cd/m^2$) | ۰.۷۵ | $\geq 0.35$ |
| C1 | تقاطع‌های پرتراکم، مناطق تجاری | Lux (lx) | ۲۰ | $\geq 0.40$ |
| C3 | خیابان‌های فرعی، پیاده‌رو مختلط | Lux (lx) | ۱۵ | $\geq 0.30$ |
| P1 | پیاده‌روهای اصلی | Lux (lx) | ۱۰ | $\geq 0.25$ |
| P3 | کوچه‌ها و مسیرهای پیاده فرعی | Lux (lx) | ۵ | $\geq 0.20$ |
۶. جمع‌بندی
گذار به نورپردازی LED معابر، یک پروژه حیاتی در توسعه شهری هوشمند و پایدار است. انتخاب یک چراغ خیابانی فراتر از توان (وات) آن است؛ بلکه متکی بر درک عمیق از کلاس‌های نوری (M, C, P)، توزیع اپتیکی دقیق (IESNA Type)، و تأمین حداکثر دوام با IP66 و IK08 است.
آلتون رای، به عنوان تولیدکننده تخصصی چراغ‌های خیابانی LED با اپتیک‌های مهندسی‌شده و استاندارد حفاظتی بالا در ایران، آماده همکاری در پروژه‌های زیرساختی شماست. ما با ارائه راهکارهای هوشمند و دیمرپذیر، به شهرداری‌ها و پیمانکاران کمک می‌کنیم تا نه تنها ایمنی معابر را تضمین کنند، بلکه مصرف انرژی را به صورت پایدار و قابل مدیریت، کاهش دهند.
آیا شهرداری یا سازمان شما به دنبال جایگزینی سیستم روشنایی قدیمی با چراغ‌های LED استاندارد و هوشمند است؟ برای مشاوره فنی در خصوص انتخاب Optic و تعیین کلاس نوری مطابق با استانداردهای CIE و IESNA، با متخصصین آلتون رای تماس بگیرید.
روشنایی زیرساخت خود را به کارشناسان بسپارید.